स्वागत छ, हामी यहाँ विश्व अर्थतन्त्रका लुकेका सत्यहरू खोल्नका लागि। आजको कुरा अत्यन्त रोचक छ। के तपाईले कहिल्यै सोच्नुभएको छ, केहि देशहरू पैसा छापेर पनि आफ्नो अर्थतन्त्रलाई स्थिर राख्न सक्छन्, जबकि अरू देशहरू यो गर्न असफल हुन्छन्? के यो उनीहरूको विशेष क्षमता हो, वा सिरफ एउटा भ्रान्ति? आज हामी यसका बारेमा गहिराइमा जानेछौं।
Kamal: एक सरल उदाहरणबाट सुरु गरौं। कल्पना गर्नुहोस्, हरेक देश एकजना किसान हो। उनीहरू कठोर परिश्रम गर्छन्, बीउ रोप्छन्, बालीनाली उब्जाउँछन्, अनि वर्षौंको मिहिनेतपछि अन्न फलाउँछन्। अनि तिनै अन्नलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लगेर केही छापिएका कागजका टुक्रा—मुद्रा—बदलीमा प्राप्त गर्छन्।
Massimo: तर प्रश्न के उठ्छ भने—यदि कुनै देशले आफूलाई आवश्यक पर्ने सामान किन्ने नाममा केवल पैसा छाप्ने निर्णय गर्छ भने के हुन्छ? यसको उत्तर सोचे जस्तो सरल छैन। केही अर्थतन्त्रहरूले यसबाट फाइदा उठाउन सक्छन्, जबकि अरूले महँगी (मुद्रास्फीति) र आर्थिक अस्थिरताको सामना गर्नुपर्छ।
Kamal: यसको वास्तविकता बुझ्नका लागि हामीलाई पैसाको छपाईको इतिहास हेर्नु आवश्यक छ। सन् १९७१ भन्दा अघि, कुनै पनि देशले छापेको मुद्रा सुनको भण्डारणसँग जोडिएको हुन्थ्यो। यसलाई "ब्रेटन वुड्स प्रणाली" भनिन्थ्यो, जसअन्तर्गत प्रत्येक देशले छापेको पैसासँग बराबर मूल्यको सुन राख्नुपर्थ्यो। विशेष गरी, अमेरिकाले छापेको प्रत्येक डलर बराबर सुनको भण्डारण गर्नु अनिवार्य थियो। तर सन् १९७१ मा यो प्रणाली समाप्त भयो, र त्यसपछि अमेरिका सुनको कुनै आधारबिना डलर छाप्न सक्ने भयो। आज पनि विश्वले ती छापिएका कागजलाई स्वीकार गरिरहेको छ।
Massimo: यो निकै महत्वपूर्ण मोड थियो। किनभने अमेरिकी डलर विश्वको प्रमुख मुद्रा रह्यो, अन्य देशहरूले अझै पनि यसको मूल्यमा विश्वास गरे। यसले अमेरिकालाई बिना प्रत्यक्ष असर थप डलर छाप्ने सुविधा दियो।
Kamal तर अरू देशहरूको स्थिति के? जस्तै भारतलाई नै हेरौं। यदि भारतले अत्यधिक मात्रामा भारतीय रुपैयाँ छाप्यो भने, तर देशको उत्पादन र आर्थिक वृद्धिसँग तालमेल मिलेन भने, मुद्रास्फीति बढ्नेछ। सामानको मूल्य बढ्नेछ, रुपैयाँको मूल्य घट्नेछ, र विदेशी लगानीकर्ताहरूले आफ्नो पैसा फिर्ता लैजान सक्छन्। किनभने रुपैयाँ, डलरजस्तो, विश्वको रिजर्भ मुद्रा होइन।
Massimo: बिल्कुल सही। अन्य देशहरूले आफ्नो व्यापार सन्तुलन, उत्पादनशक्ति, र विदेशी मुद्रा सञ्चिति निकै सावधानीपूर्वक व्यवस्थापन गर्नुपर्छ। पैसा छाप्नाले छोटो समयका लागि राहत दिन सक्छ, तर लामो समयसम्म यदि उत्पादन र व्यापारले त्यसलाई समर्थन गरेन भने, गम्भीर आर्थिक संकट निम्त्याउन सक्छ।
Kamal: अनि यहाँ एउटा मौलिक प्रश्न उठ्छ—केही मुद्राहरू किन विश्वव्यापी रूपमा शक्तिशाली हुन्छन्, जबकि अन्य कमजोर? के यसको कारण केवल आर्थिक शक्ति हो, वा अरू केही पनि छ? इतिहासमा प्रमुख मुद्राहरू फेरिएका उदाहरणहरू छन्, र केही विश्लेषकहरू भन्छन् कि भविष्यमा फेरि ठूलो परिवर्तन आउन सक्छ।
Massimo: यही नै ठूलो बहसको विषय हो। डिजिटल मुद्राहरूको विकास, नयाँ व्यापार सम्झौताहरू, र विश्वशक्ति सन्तुलनको परिवर्तनले वित्तीय प्रणालीलाई कसरी प्रभावित गर्न सक्छ? के भविष्यमा नयाँ मुद्राहरू डलरको प्रभुत्वलाई चुनौती दिन सक्छन्? यदि यस्तो भयो भने, यसको प्रभाव विश्व अर्थतन्त्रमा के पर्ला?
Kamal: यी निकै महत्त्वपूर्ण प्रश्नहरू हुन्। तर एउटा कुरा स्पष्ट छ—कुनै पनि देश केवल पैसा छापेर समृद्ध बन्न सक्दैन। दिगो आर्थिक वृद्धि, नवीनता, र वित्तीय प्रणालीप्रति विश्वास नै सफलता हासिल गर्ने मुख्य कुराहरू हुन्।
अतिथि: र यही सोचसँगै, आजको एपिसोड समाप्त गर्छौं। हाम्रो उद्देश्य पक्षपाती हुनु होइन, तर तथ्यहरू राख्नु हो, ताकि तपाईँ आफैंले सोच्न सक्नुहोस्। यदि यो बहस उपयोगी लाग्यो भने, यसबारे कुरा गर्नुहोस्, साझा गर्नुहोस्, र प्रणालीलाई बुझ्न खोज्नुहोस्। किनभने बुझ्न सके मात्रै, सही निर्णय गर्न सकिन्छ।
Kamal: अर्को संवाद सम्म, जानकार रहनुहोस्, र आलोचनात्मक सोच्न नछोड्नुहोस्!
